Cukrzyca typu I – problem o coraz większej skali

Cukrzyca typu I jest częstą chorobą przewlekłą dotykającą zazwyczaj dzieci i młodych dorosłych. W Polsce w ciągu roku zachoruje około 2500 osób, a liczba ta wciąż rośnie – za 10 lat ma być ich dwukrotnie więcej. Między 2005 a 2020 rokiem liczba wszystkich nowych zachorowań do 14. roku życia wzrośnie o 70%.

Wpływ choroby na funkcjonowanie rodziny

Gdy dziecko zaczyna chorować rodzice doświadczają szoku związanego z diagnozą. Choroba wiąże się nie tylko z niedogodnościami związanymi z przewlekłym leczeniem, ale także z poważnymi powikłaniami a nawet skróceniem długości życia.

Z dnia na dzień rodzice zostają obarczeni dodatkowymi obowiązkami takimi jak: podawanie insuliny, prowadzenie kontroli glikemii, zmiana nawyków żywieniowych oraz dodatkowymi wydatkami. Opieka nad chorym wymaga całkowitej reorganizacji życia rodzinnego. Kontrola choroby pochłania bardzo wiele czasu. Rodzice starszych dzieci muszą je nadzorować, aby przestrzegały zasad leczenia i uczyć coraz większej samodzielności w kontrolowaniu choroby. Młodsze dzieci nie rozumieją co się z nimi dzieje i nie chcą współpracować, dlatego im młodsze dzieci tym większy stres u rodziców.

Aby podołać codziennemu uporządkowanemu rytmowi dnia członkowie rodziny muszą na nowo zdefiniować swoje role. Naruszenie codziennej rutyny nie zawsze jest łatwe. Często zmianom i pojawiającym się problemom towarzyszy stres, smutek, zaburzenie komunikacji, narastające konflikty, zmniejszająca się efektywność w wykonywaniu obowiązków rodzicielskich.

Po pewnym czasie rodzice dostosowują się do nowej sytuacji, lecz wciąż są narażeni na przewlekły stres. Życie dziecka wciąż jest zagrożone z powodu możliwości wystąpienia hipo lub hiperglikemii ponadto opiekunowie muszą patrzeć na cierpienie dziecka związane z licznymi procedurami medycznymi.

Trochę statystyki:

• Zaburzenia depresyjne u rodziców dzieci cierpiących na choroby przewlekłe występują częściej niż u rodziców zdrowych dzieci.
• Około 20% rodzin nie radzi sobie emocjonalnie z cukrzycą u dziecka.
• W momencie diagnozy ponad 30% rodziców zgłasza objawy PTSD, zaburzeń lękowych lub depresji. Po 4 latach trwania choroby liczba ta spada nieznacznie, lecz większość rodziców wciąż doświadcza ciągłego stresu. U rodziców z PTSD częściej występują zaburzenia lękowe i depresyjne.
• Matki o wiele częściej niż ojcowie cierpią na zaburzenia psychiczne spowodowane chorobą swoich dzieci.
  
  
  

Stres i depresja

Nie tylko świadomość choroby, ale zwłaszcza codzienne aktywności z nią związane są bardzo obciążające dla psychiki. Na przewlekły stres u rodziców najbardziej wpływają lęk przed hipoglikemią u dziecka i trudności w podaniu insuliny podczas posiłków. Ciągłe narażenie na przykre emocje bardzo często powoduje wystąpienie depresji u rodziców. Istnieje ścisłe powiązanie między stresem i depresją. Uznaje się, że depresja zwiększa podatność rodziców na stres związany z chorobą dziecka, z drugiej strony stres zmniejsza zdolność do radzenia sobie z objawami lęku i depresji.

Wpływ depresji rodziców

Depresja u rodziców, a zwłaszcza matek, ma znaczący wpływ na opiekę nad dzieckiem. Rodzice z depresją sami uważają, że gorzej kontrolują leczenie i stan zdrowia dziecka, co znacznie utrudnia im wypełnianie codziennych zaleceń lekarskich oraz nie utrzymują wystarczającej dyscypliny. Występuje wyraźny związek pomiędzy wyższym poziomem stresu a gorszą kontrolą glikemii. Uznaje się, że około 30–60% przypadków tzw. cukrzycy rozchwianej ma podłoże psychologiczne.

Zła atmosfera panująca w rodzinie oraz częstsze konflikty spowodowane depresją znacząco obniżają jakość życia dziecka i jego zdolność do radzenia sobie z problemami. Matki nie zapewniają dzieciom wystarczającej ilości pozytywnych bodźców nie uczą ich radzić sobie ze stresem i trudnościami. Depresja u matki jest wskazywana jako najważniejsza przyczyna wystąpienia depresji u dziecka. Dzieci, których matki cierpią na depresję mają także większe ryzyko wystąpienia innych zaburzeń psychicznych. Jest to związane z mniejszą ilością ciepłych relacji między dzieckiem i rodzicami, niezaspokojeniem potrzeb emocjonalnych. Dziecko z jednej strony nie czuje wystarczającego wsparcia i opieki z drugiej zaś obwinia się za zaistniałą sytuację. Dzieci z cukrzycą, których rodzice cierpią na depresje uważają, że choroba ma większy wpływ na ich życie i jest bardziej uciążliwa niż dzieci zdrowych rodziców.

Depresja rodziców wpływa na mniejszą zdolność rodziny do przystosowania się do nowej sytuacji co skutkuje izolacją rodziny i dziecka od otoczenia. W efekcie takie rodziny często nie otrzymują odpowiedniego wsparcia psychologicznego. Coraz częściej mówi się o potrzebie badania pod kątem depresji nie tylko dzieci z cukrzycą, ale także ich rodziców – zwłaszcza matek – oraz zapewnienia rodzinie odpowiedniego wsparcia psychologicznego przed wystąpieniem istotnych klinicznie objawów.

Pomoc

Dla rodziców cierpiących na depresję rekomendowaną formą pomocy jest reedukacja oraz terapia behawioralno – poznawcza która uczy, jak radzić sobie ze stresem, lękiem i depresją. Rodziców należy nauczyć jak dbać o swój psychiczny dobrostan nawet w trudnych warunkach (np. techniki relaksacyjne). Niemniej ważne jest uruchomienie innych sieci wsparcia psychologicznego i społecznego.

Problemy i wyzwania

W Polsce system wsparcia dla rodzin dotkniętych problemem cukrzycy u dziecka jest niewystarczający. Oczekuje się, że dorośli poradzą sobie z nowymi zadaniami, dostosują się do wszystkich zaleceń i staną się w tym doskonali. Bardzo mało uwagi poświęca się emocjonalnym kwestiom pojawienia się cukrzycy.

Depresja u rodziców dzieci chorych na cukrzyce to złożony problem dotykający wiele rodzin. W świetle zwiększającej się liczby zachorowań coraz bardziej paląca staje się potrzeba zorganizowania sprawnie działającego systemu pomocy angażującego psychologów, psychiatrów, poradnie diabetologiczne, stowarzyszenia diabetologiczne oraz instytucje powołane do pomocy rodzinie.