W naszym społeczeństwie pewne terminy medyczne ciągle pozostają swoistym pewnikiem, nazwami swoistymi określającymi leki, objawy czy choroby których każdy przeciętny przechodzień na ulicy teoretycznie znaczenie zna, ale w mniej lub bardziej okrojony sposób. Gdy wejść w głębszą dyskusję, powiedzmy stawiając się w pozycji osoby, która wyłamując się z tego przedstawionego schematu o danym terminie nie wie nic, okazuje się że szczegóły na ten temat są nieobecne, co często może prowadzić do błędnie wyciąganych wniosków i ostatecznie „stereotypów’ którymi po pewnym czasie definiuje się temat.

W tym artykule postaramy się rozwiać podstawowe wątpliwości i przybliżyć te właśnie szczegóły, na niezwykle popularny i niestety coraz częściej pojawiający się temat – cukrzycy. Konkretnie rzecz biorąc jej dwóch najbardziej popularnych typów określanych odpowiednio cyfrą 1 i 2. Spróbujemy przedstawić zarówno ich cechy wspólne, wynikające z przynależności do tej samej grupy chorób metabolicznych, jak i szczególne różnice, które drastycznie zmieniają obraz tych chorób.

Ogólna Charakterystyka

Czym w skrócie jest cukrzyca? Aktualna wiedza medyczna definiuje ją jako grupę chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Pięknie ujęte, wyjaśniające bardzo dużo o patogenezie choroby zdanie. To jednak w okrojonej formie wie większość z nas, chociażby z zasłyszanych historii. Co jednak z dietą u takich osób? Czy każdy przyjmuje insulinę? Czy można się tym zarazić? To właśnie te niepewności mogą być rozwikłane przy znajomości typów cukrzycy. Uspakajając, nie można się nią zarazić, cukrzyca we wszystkich jej typach jest chorobą bez udziału organizmów zewnętrznych. Jest to jeden z wielu punktów, którymi możemy powiązać 1 i 2 typ cukrzycy. Podobnie jak z poziomem cukru we krwi – podstawowym problemem tej jednostki chorobowej, który może występować zarówno w niesamowicie wysokich, jak i niebezpiecznie niskich wartościach.

Tło Hormonalne

Objawy takie jak wielomocz, wzmożone pragnienie, odwodnienie, suchość skóry, osłabienie, senność czy skłonność do zakażeń skóry także mogą pojawić się w obu przypadkach. To jednak różnica między nimi gra największą rolę, a jej początek bierze się na bardzo wczesnym etapie. Jest ona problemem występującym na poziomie, który reguluje w naszym organizmie większość funkcji – hormonalnym. Wspomniana bowiem wcześniej insulina jest niczym innym a hormonem, substancją organiczną, która produkowana przez wyspecjalizowane struktury w organizmie, krążąc w płynach ustrojowych i oddziałując na komórki posiadające dedykowane receptory reguluje i usprawnia jego funkcjonowanie. W tym krótkim zdaniu zawarta jest w dużym skrócie najbardziej standardowa droga działania hormonów, z której czterech podstawowych elementów: budowa, produkcja, transport i oddziaływanie dwa będą grać kluczową rolę w naszym dylemacie. Albowiem to właśnie produkcja i oddziaływanie insuliny na docelowe komórki, definiują różnicę pomiędzy typem 1 a 2 cukrzycy. Insulina produkowana jest przez wyspecjalizowane w tej funkcji Komórki β Trzustki, które wydzielają ją w różnych ilościach w zależności od aktualnej potrzeby organizmu. Sama insulina oddziałuje na specjalne receptory GLUT w błonie komórkowej, stymulując napływ glukozy z krwi do wnętrza komórek. Rola cukru jako swoistego „paliwa” metabolizmu nie wymaga większego przedstawiania. Jej działanie najbardziej znamiennie ukazuje się w strukturach zużywających duże ilości glukozy, takich jak mięśnie i tkanka nerwowa, a także w wątrobie która oprócz własnego wygórowanego metabolizmu, pełni funkcję łatwo dostępnego magazynu cukrów, przechowując glukozę w jej polimerycznej formie glikogenu. W wątrobie insulina reguluje dodatkowo dwa ważne w zwiększaniu i zmniejszaniu ilości cukru we krwi procesy: hamuje glukoneogenezę (proces produkcji glukozy z niecukrowych substratów np. aminokwasów) i stymuluje glikogenogenezę (proces powstawania glikogenu z cząsteczek glukozy). W ten sposób oprócz przenikania glukozy z krwi do komórek, dodatkowo obniża jej ilość w tym płynie ustrojowym przez magazynowanie w wątrobie i hamowanie jej produkowania.

Patogeneza

Patogeneza typu 1 cukrzycy rozpoczyna się wcześniej, na etapie produkcji insuliny. Jest to bowiem autoimmunologiczny proces, polegający na niszczeniu komórek β trzustki przez układ immunologiczny chorego. Jest to choroba z autoagresji, własny układ immunologiczny niszczy komórki produkujące insulinę. Największe ryzyko aktywacji autoagresji jest w pierwszych latach życia dziecka. W patogenezie choroby biorą udział czynniki genetyczne i środowiskowe takie jak: niedobór witaminy D3, stres, infekcje, żywność, otyłość. Początkowe etapy choroby przebiegają bezobjawowo. Objawy cukrzycy (zwiększone pragnienie, oddawanie dużej ilości moczu i chudnięcie) pojawiają się gdy około 80% komórek beta trzustki uległo zniszczeniu. Wówczas proces dekompensacji organizmu następuje stosunkowo szybko, prowadząc do nagłego i często ciężkiego początku choroby (kwasica i śpiączka cukrzycowa). Jej wolno rozwijający się przebieg, sprzyja często rozwojowi przewlekłych powikłań, bez jawnych objawów przedmiotowych. Jak więc widać problem poza jego oczywiście skomplikowanym przebiegiem immunologicznym, ma dość mocno zdefiniowany punkt końcowy: za mało insuliny.

Typ 2 cukrzycy jest znacznie częstszy, ponad połowa przypadków przebiega bezobjawowo i wykrywana jest przypadkiem w badaniach przesiewowych. Jej wolno rozwijający się przebieg, sprzyja często rozwojowi przewlekłych powikłań, bez jawnych objawów przedmiotowych. Patogeneza pojawia się tym razem w obu z omawianych elementów działania insuliny, jej wspomnianej wcześniej produkcji i oddziaływaniu na komórki. W typie 2 występuje zarówno pozostający poza naszą kontrolą element genetyczny (nie zawsze, lecz genetyczna predyspozycja do ograniczonej produkcji lub wydzielania insuliny z trzustki znacznie przyspiesza proces) oraz środowiskowy, na który każdy z nas ma wpływ. Do elementu środowiskowego zalicza się otyłość (zwłaszcza brzuszną) i małą aktywność fizyczną, które idąc ze sobą w parze indukują wystąpienie insulinooporności w komórkach, czyli stanu „znieczulenia” komórek na insulinę, w którym coraz to większe ilości insuliny potrzebne są do wywołania tak samo nasilonej reakcji na ten hormon. Skutkuje to coraz to intensywniejszą produkcją tego hormonu i po dłuższym czasie może, poprzez wyczerpanie możliwości funkcjonalnej komórek β, doprowadzić do hiperglikemii i cukrzycy.

Leczenie

Leczenie Cukrzycy typu 1 więc opiera się właśnie na uzupełnieniu braków – chory po wstępnym szkoleniu wykonuje zastrzyki z insuliną, w odpowiednio dobranych dawkach, aby prawidłowo uzupełnić występujące braki. To właśnie leczenie jest tutaj najbardziej charakterystycznym dla biernego obserwatora czynnikiem, jako że drastycznie odróżnia te dwa typy choroby.

Leczenie typu 2 jest jak już było wspomniane definiującą różnicą. W cukrzycy typu 2 wykorzystywane są niefarmakologiczne metody leczenia, oparte na niskokalorycznych, zbilansowanych posiłkach oraz aktywności fizycznej.Ponadto stosuje się cały szereg leków, które w zależności od nasilenia choroby i jej rozwoju zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę lub zwiększają jej wydzielanie. Zwykle początkowo nie podaje się insuliny, jednakże po kilku czy kilkunastu latach chorowania większość pacjentów wymaga dołączenia do leków doustnych insuliny,

Podsumowanie

Cukrzyca cały czas pozostaje sporym problemem w społeczeństwie, co może dodatkowo powodować, że wiedza na jej temat może przydać się każdemu. Bez względu czy z pozycji chorego, czy wyłącznie ciekawego tematu, omówione zagadnienia umożliwiają wstępne zrozumienie tej popularnej jednostki chorobowej.

Cukrzyca typu 1 – najczęściej chorują dzieci i młodzi dorośli, z powodu znacznego zniszczenia komórek produkujących insulinę konieczne jest od rozpoznania leczenie insuliną.

Cukrzyca typu 2 – zwykle chorują osoby dorosłe, często otyłe, w organizmie jest obecna insulina ale nie działa prawidłowo, w leczeniu poza dietą i wysiłkiem fizycznym zwykle początkowo stosuje się leki doustne, z czasem częś chorych wymaga leczenia insuliną. Choroba przebiega latami bezobjawowo co powoduje u wielu osób obecność powikłań cukrzycowych już przy rozpoznaniu choroby.